NGHIÊN CỨU XÁC ĐỊNH MỘT SỐ TRÌNH TỰ ADN MÃ VẠCH PHỤC VỤ GIÁM ĐỊNH LOÀI SÂM LAI CHÂU (Panax vietnamensis var. fuscidiscus)

Nguyễn Thị Huyền; Thạc sĩ Lê Huệ Anh; Tiến sĩ Nguyễn Thế Hưởng; Tiến sĩ Hà Bích Hồng

Tóm tắt

Phương pháp định danh hoặc phân loại loài sinh vật dựa trên các trình tự ADN mã vạch đang được sử dụng rất phổ biến trên thế giới cũng như ở Việt Nam. Ở thực vật, các trình tự DNA mã hóa và không mã hóa nằm trong hệ gen nhân hoặc lục lạp thường được sử dụng trong giám định loài. Trong nghiên cứu này, hai trình tự ITS2 và trnH-psbA được sử dụng để đánh giá khả năng phân biệt loài Sâm lai châu (Panax vietnamensis var. fuscidiscus), một loài sâm quý và có giá trị kinh tế nhưng rất khó phân biệt được với các loài Sâm khác như Sâm Trung Quốc. Kết quả phân tích trình tự nucleotide cho thấy, cả hai trình tự ITS2 và trnH-psbA của 10 mẫu Sâm nghiên cứu đều tạo thành các nhóm với 03 vị trí sai khác trên trình tự nucleotide và đều được đăng kí trên Ngân hàng gen Quốc tế. Với trình tự ITS2, mẫu nghiên cứu có sự tương đồng di truyền cao nhất (100%) với loài Sâm lai châu có tên khoa học là Panax vietnamensis var. fuscidiscus, còn trình tự trnH-psbA có tỷ lệ tương đồng 100% khi so sánh với trình tự của loài Panax vietnamensis var. fuscidiscus trên Ngân hàng gen Quốc tế. Kết quả xây dựng cây phát sinh phân loại đều cho thấy cả 10 mẫu Sâm nghiên cứu đều có mối quan hệ gần nhất với loài Panax vietnamensis var. fuscidiscus.

Tài liệu tham khảo

. Bộ Khoa học và công nghệ (2007). Sách Đỏ Việt Nam, Phần II – Thực vật. NXB Khoa học tự nhiên và Công nghệ, Hà Nội, Hà Nội.

. Zhu Shu, Hirotoshi Fushimi, Shaoqing Cai & Katsuko Komatsu (2003). Phylogenetic relationship in the genus Panax: inferred from chloroplast trnK gene and nuclear 18S rRNA gene sequences. Planta medica. 69(07): 647-653.

. Phan Ke Long, Le Thanh Son, Phan Ke Loc, Vu Dinh Duy & Pham Van The (2013). Lai Chau ginseng Panax vietnamensis var. fuscidiscus K. Komatsu, S. Zhu & SQ Cai I. morphology, ecology, distribution and conservation status. Proceedings of the 2nd VAST-KAST Workshop on Biodiversity and Bio-Active Compounds, Hanoi, Vietnam. 28-29.

. Nguyen Huy Truong, Phan Long Ke, Huynh Kim-Long Vu, Duong Thuc-Huy, Le Huong Thuy, Nguyen Trang Hai-Yen, Nguyen Thi Hai Yen, Nguyen Phuoc Long & Nguyen Minh Duc (2023). Untargeted Metabolomics Approach for the Differentiation between Panax vietnamensis var. vietnamensis and Panax vietnamensis var. fuscidiscus. Metabolites. 13(6): 763.

. Zuo Yunjuan, Zhongjian Chen, Katsuhiko Kondo, Tsuneo Funamoto, Jun Wen & Shiliang Zhou (2011). DNA barcoding of Panax species. Planta medica. 77(02): 182-187.

. Lee Chunghee & Jun Wen (2004). Phylogeny of Panax using chloroplast trnC–trnD intergenic region and the utility of trnC–trnD in interspecific studies of plants. Molecular phylogenetics and evolution. 31(3): 894-903.

. Phan Kế Long, Vũ Đình Duy, Phan Kế Lộc, Nguyễn Giang Sơn, Nguyễn Thị Phương Trang, Lê Thị Mai Linh & Lê Thanh Sơn (2014). Mối quan hệ di truyền của các mẫu sâm thu ở Lai Châu trên cơ sở phân tích trình tự nucleotide vùng matK và ITS-rDNA. Tạp chí Công nghệ Sinh học. 12(2): 327-337.

. Lê Thị Thu Hiền, Hugo De Boer, Vincent Manzanilla, Hà Văn Huân & Nông Văn Hải (2016). Giải mã hệ gen ở thực vật và các loài thuộc chi Nhân sâm (Panax L.). Tạp chí Công nghệ Sinh học. 14(1): 1-13.

. Nguyen Thi Phuong Trang & Nguyen Thi Hong Mai (2017). rbcL and rpoL gene sequences of Panax vietnamensis var. fuscidiscus and Panax vietnamensis, the background for identification and comparison. Academia Journal of Biology. 39(1): 80-85.

. Phạm Quang Tuyến, Nguyễn Minh Đức, Khương Thị Dương Bích, Nguyễn Thái Khoa, Nguyễn Trường Tân, Bùi Thanh Anh, Nguyễn Thị Hoài Bon, Trịnh Ngọc Hương, Trần Thị Kim Khánh & Trần Đăng (2018). Đánh giá đa dạng di truyền một số mẫu giống sâm thu thập tại Lai Châu. Bản B của Tạp chí Khoa học và Công nghệ Việt Nam. 60(2): 27-31.

. Vũ Đình Duy, Trần Thị Việt Thanh, Phan Kế Lộc, Nguyễn Minh Tâm, Nguyễn Thị, Thanh Hương, Nguyễn Thị Hiên & Phan Kế Long Sử dụng vùng gen ITS-rDNA VÀ matK Để Xác Định Loài Sâm Thuộc Chi Sâm (Panax) ở vùng núi Phu Xai Lai Leng, KỲ Sơn, Nghệ An. Tạp chí Công nghệ sinh học. 18(1): 75-85.

. Chen Shilin, Hui Yao, Jianping Han, Chang Liu, Jingyuan Song, Linchun Shi, Yingjie Zhu, Xinye Ma, Ting Gao & Xiaohui Pang (2010). Validation of the ITS2 region as a novel DNA barcode for identifying medicinal plant species. PloS one. 5(1): e8613.

. Sang-Ngern Mayuramas, Ui Joung Youn, Eun-Jung Park, Tamara P Kondratyuk, Charles J Simmons, Marisa M Wall, Michael Ruf, Sam E Lorch, Ethyn Leong & John M Pezzuto (2016). Withanolides derived from Physalis peruviana (Poha) with potential anti-inflammatory activity. Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters. 26(12): 2755-2759.

. Bế Thị Cúc, Hà Bích Hồng, Nguyễn Thế Hưởng, Lương Thị Thu Trang & Vũ Văn Thông (2023). Đánh giá hiệu quả giám định loài Chò nâu (Dipterocarpus retusus) tại tỉnh Thái Nguyên của một số chỉ thị DNA mã vạch. TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP. 12(5): 018-028.

. Lê Thanh Hương, Nguyễn Nhật Linh, Bùi Mạnh Minh, Hà Hồng Hạnh, Huỳnh Thị Thu Huệ, Nông Văn Hải, Hà Văn Huân & Lê Thị Thu Hiền (2017). Ứng dụng mã vạch DNA hỗ trợ định loại loài một số mẫu sâm thuộc chi nhân sâm (Panax L.). Tạp chí Công nghệ Sinh học. 15(1): 63-72.