Tình trạng bẫy bắt động vật hoang dã tại các khu rừng đặc dụng của Việt Nam giai đoạn 2020-2024: mô hình, động lực và thách thức quản lý
DOI:
https://doi.org/10.55250/Jo.vnuf.14.7.2025.079-088Từ khóa:
Bẫy bắt động vật hoang dã, quản lý bảo tồn, quản lý rừng đặc dụng, thực thi pháp luậtTóm tắt
Nghiên cứu này đánh giá tình trạng hoạt động đặt bẫy động vật hoang dã tại 46 khu rừng đặc dụng (RĐD) trên cả nước trong giai đoạn 2020–2024, đồng thời làm rõ quy mô, mẫu hình, động lực và thách thức trong quản lý. Kết quả cho thấy bẫy được ghi nhận tại 71,7% số khu RĐD khảo sát, với tổng cộng 173.897 bẫy được gỡ bỏ, phản ánh mức độ nghiêm trọng và phổ biến của hành vi này. Phần lớn là bẫy thòng lọng dây và bẫy kẹp tập trung ở các phân khu bảo vệ nghiêm ngặt. Áp lực bẫy phân bố không đồng đều, với điểm nóng ở Trung Bộ, Tây Nguyên và Đông Nam Bộ - những khu vực có đa dạng sinh học cao, nhiều loài nguy cấp. Những động cơ chính bao gồm nhu cầu tiêu thụ thịt rừng, tập quán săn bắt, lợi ích kinh tế và nhận thức pháp luật hạn chế. Mặc dù nhiều biện pháp như tuần tra, tuyên truyền, hỗ trợ sinh kế và hợp tác bảo tồn đã được triển khai, hiệu quả thực thi pháp luật còn nhiều hạn chế, chỉ 244 vụ vi phạm được xử lý trong giai đoạn nghiên cứu. Các thách thức quản lý bao gồm: thiếu nhân lực, kinh phí, trang thiết bị, khung pháp lý chưa đủ mạnh và nhận thức cộng đồng thấp. Nghiên cứu kết luận rằng nạn đặt bẫy là mối đe dọa bảo tồn mang tính hệ thống tại các khu RĐD ở nước ta. Kiểm soát hiệu quả tình trạng này đòi hỏi cách tiếp cận tích hợp và đa ngành, kết hợp tăng cường thực thi pháp luật, giáo dục cộng đồng, giảm nhu cầu tiêu thụ thịt rừng, cải thiện sinh kế và đầu tư công nghệ giám sát hiện đại nhằm bảo vệ đa dạng sinh học hiệu quả.
Tài liệu tham khảo
[1]. Dong Thanh Hai & Ha Van Nghia (2025). Comprehensive report: Assessment of the current status and proposed solutions to mitigate livestock grazing and wildlife trapping activities in Vietnam’s Special-Use Forests. Hanoi: Department of Forestry – Forest Protection Department & IUCN Vietnam.
[2]. Gray, T. N. E., Hughes, A. C., Laurance, W. F., Long, B., Lynam, A. J., O’Kelly, H., & Wilkinson, N. M. (2021). Understanding and solving the South-East Asian snaring crisis. The Ecological Citizen. 4(1–2): 61–69.
[3]. Belecky, M. & Gray, T. N. E. (2020). Silence of the snares: Southeast Asia’s snaring crisis. WWF International. https://www.worldwildlife.org/documents/712/dndcz1okh_Southeast_Asia_Snaring_Crisis_WWF_9July2020_V2_LowRes.pdf
[4]. Tilker, A., Niedballa, J., Viet, H. L., Abrams, J. F., Marescot, L., Wilkinson, N., Rawson, B. M., Sollmann, R., & Wilting, A. (2024). Addressing the Southeast Asian snaring crisis: Impact of 11 years of snare removal in a biodiversity hotspot. Conservation Letters. 17(4): e13021. DOI: 10.1111/conl.13021
[5]. Viollaz, J., Long, B., Trung, C. T., Kempinski, J., Rawson, B. M., & Gore, M. L. (2021). Using crime script analysis to understand wildlife poaching in Vietnam. Ambio. 50(7): 1378–1393.
DOI: 10.1007/s13280-020-01498-3
[6]. Olmedo, A., Veríssimo, D., Challender, D. W. S., Dao, H. T., Nguyen, T., & Milner-Gulland, E. J. (2021). Who eats wild meat? Profiling consumers in Ho Chi Minh City, Vietnam. People and Nature. 3(4): 995–1008.
DOI: 10.1002/pan3.10240
[7]. MacMillan, D. C., & Nguyen, Q. A. (2014). Factors influencing the illegal harvest of wildlife by trapping and snaring among the Katu ethnic group in Vietnam. Oryx. 48(2): 304–312. DOI: 10.1017/S0030605312001445
[8]. Viollaz, J., Rizzolo, J. B., Long, B., Trung, C. T., Kempinski, J., Rawson, B. M., Reynald, D., Quang, H. X., Hien, N. N., Dung, C. T., Huyen, H. T., Dung, N. T. T., & Gore, M. L. (2022). Potential for informal guardianship in community-based wildlife crime prevention: Insights from Vietnam. Nature Conservation, 47: 87–104.
DOI: 10.3897/natureconservation.47.81249
[9]. Groenenberg, M., O’Kelly, H. J., Gray, T. N. E., Holden, J., & Hoffmann, M. (2023). Snaring devastates terrestrial ungulates whilst sparing arboreal primates in Cambodia’s Eastern Plains. Biological Conservation. 283: 110105. DOI: 10.1016/j.biocon.2023.110105
[10]. Gray, T. N. E., Hughes, A. C., Laurance, W. F., Long, B., Lynam, A. J., O’Kelly, H., & Wilkinson, N. M. (2018). The wildlife snaring crisis: An insidious and pervasive threat to biodiversty in Southeast Asia. Biodiversity and Conservation. 27(4): 1031–1037. DOI: 10.1007/s10531-017-1450-5
[11]. Feldmeier, D. E., Schmitz, O. J., Dickman, A. J., Kasozi, H., & Montgomery, R. A. (2025). The global threat of wire snare poaching: A comprehensive review of impacts and research priorities. Biological Conservation. 310: 111406. DOI: 10.1016/j.biocon.2025.111406
