Cấu trúc rừng, đa dạng loài cây gỗ và trữ lượng carbon trên mặt đất ở rừng tự nhiên lá rộng thường xanh giàu tại Khu Bảo tồn Thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai, tỉnh Đồng Nai
DOI:
https://doi.org/10.55250/Jo.vnuf.14.7.2025.033-044Từ khóa:
Bảo tồn rừng, đa dạng sinh học, hấp thụ CO2, lưu trữ carbon, trạng thái rừng giàuTóm tắt
Rừng tự nhiên lá rộng thường xanh giàu (TXG) là một kiểu rừng có giá trị sinh thái và kinh tế cao, đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ đất, điều hòa khí hậu, duy trì đa dạng sinh học và hấp thụ carbon. Nghiên cứu cấu trúc, tái sinh, đa dạng loài cây gỗ và trữ lượng carbon là cơ sở khoa học cho quản lý rừng bền vững, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu và suy thoái rừng ngày càng gia tăng. Nghiên cứu này được thực hiện tại Khu Bảo tồn Thiên nhiên – Văn hóa Đồng Nai, với 10 ô tiêu chuẩn (1.000 m²/ô). Kết quả cho thấy có 56 loài cây gỗ thuộc 32 họ, trong đó bốn họ ưu thế lần lượt là: Sao Dầu (Dipterocarpaceae), Xoài (Anacardiaceae), Bồ hòn (Sapindaceae) và Trôm (Sterculiaceae) với IVi% = 58,3%. Một số loài bản địa chiếm ưu thế rõ rệt (IVi% = 46,5%) gồm: Chò chai (Hopea recopei), Xuân thôn (Swintonia floribunda), Trường (Xerospermum noronnhianum), Ươi (Scaphium macropodium). Mật độ rừng đạt 1.112 cây/ha, trữ lượng gỗ trung bình 295,3 m³/ha. Cây tái sinh đạt mật độ 5.662 cây/ha, chủ yếu từ hạt, với tỷ lệ cây triển vọng 84,5%. Sinh khối trung bình đạt 254,8 tấn/ha, tương ứng trữ lượng carbon tích tụ 119,8 tấn/ha. Các loài ưu thế đóng vai trò chính trong tích lũy carbon. Nghiên cứu cung cấp dữ liệu tham chiếu cho quản lý, bảo tồn và định hướng phục hồi rừng hiệu quả tại khu vực nghiên cứu.Rừng tự nhiên lá rộng thường xanh giàu (TXG) là một kiểu rừng có giá trị sinh thái và kinh tế cao, đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ đất, điều hòa khí hậu, duy trì đa dạng sinh học và hấp thụ carbon. Nghiên cứu cấu trúc, tái sinh, đa dạng loài cây gỗ và trữ lượng carbon là cơ sở khoa học cho quản lý rừng bền vững, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu và suy thoái rừng ngày càng gia tăng. Nghiên cứu này được thực hiện tại Khu Bảo tồn Thiên nhiên – Văn hóa Đồng Nai, với 10 ô tiêu chuẩn (1.000 m²/ô). Kết quả cho thấy có 56 loài cây gỗ thuộc 32 họ, trong đó bốn họ ưu thế lần lượt là: Sao Dầu (Dipterocarpaceae), Xoài (Anacardiaceae), Bồ hòn (Sapindaceae) và Trôm (Sterculiaceae) với IVi% = 58,3%. Một số loài bản địa chiếm ưu thế rõ rệt (IVi% = 46,5%) gồm: Chò chai (Hopea recopei), Xuân thôn (Swintonia floribunda), Trường (Xerospermum noronnhianum), Ươi (Scaphium macropodium). Mật độ rừng đạt 1.112 cây/ha, trữ lượng gỗ trung bình 295,3 m³/ha. Cây tái sinh đạt mật độ 5.662 cây/ha, chủ yếu từ hạt, với tỷ lệ cây triển vọng 84,5%. Sinh khối trung bình đạt 254,8 tấn/ha, tương ứng trữ lượng carbon tích tụ 119,8 tấn/ha. Các loài ưu thế đóng vai trò chính trong tích lũy carbon. Nghiên cứu cung cấp dữ liệu tham chiếu cho quản lý, bảo tồn và định hướng phục hồi rừng hiệu quả tại khu vực nghiên cứu.
Tài liệu tham khảo
[1]. Mori A.S., Lertzman, K.P., & Gustafsson, L. (2016). Biodiversity and ecosystem services in forest ecosystems: a research agenda for the future. Journal of Applied Ecology 54(1): 12-27.
DOI: 10.1111/1365-2664.12669.
[2]. Brockerhoff E. G., Jactel, H., Parrotta, J. A., Quine, C. P., & Sayer, J. (2017). Forest biodiversity, ecosystem functioning and the provision of ecosystem services. Biodiversity and Conservation. 26(12): 3005–3035. DOI: 10.1007/s10531-017-1453-2.
[3]. Ehbrecht M., Seidel, D., Annighöfer, P., Kreft, H., Köhler, M., Zemp, D. C., Puettmann, K., Nilus, R., Babweteera, F., Willim, K., Stiers, M., Soto, D., Boehmer, H. J., Fisichelli, N., Burnett, M., Juday, G., Stephens, S. L., & Ammer, C. (2021). Global patterns and climatic controls of forest structural complexity. Nature Communications. 12(1): 1-12.
DOI: 10.1038/s41467-020-20767-z.
[4]. de Conto T., Armston, J. & Dubayah, R. (2024). Characterizing the structural complexity of the Earth’s forests with spaceborne lidar. Nature Communications. 15, 8116. https://doi.org/10.1038/s41467-024-52468-2.
[5]. Geist H. J., & Lambin, E. F. (2002). Proximate Causes and Underlying Driving Forces of Tropical Deforestation: Tropical forests are disappearing as the result of many pressures, both local and regional, acting in various combinations in different geographical locations. BioScience. 52(2): 143–150. DOI: 10.1641/0006-3568(2002)052[0143:PCAUDF]2.0.CO;2.
[6]. Cochard R., Raneri J. E., Korf B., & Rist S. (2016). The limits of resilience: Disturbance, recovery, and transformation in a forest landscape in southern Sri Lanka. Land Use Policy. 52: 244–255.
[7]. Meyfroidt P., & Lambin, E. F. (2008). The causes of the reforestation in Vietnam. Land Use Policy. 25(2): 182–197. DOI: 10.1016/j.landusepol.2007.06.001.
[8]. Pan Y., Birdsey, R.A., Fang, J., Houghton, R., Kauppi, P.E., Kurz, W.A., Phillips, O.L., Shvidenko, A., Lewis, S.L., Canadell, J.G., Ciais, P., Jackson, R.B., Pacala, S.W., McGuire, A.D., Piao, S., Rautiainen, A., Sitch, S. & Hayes, D. (2011). A large and persistent carbon sink in the world’s forests. Science. 333(6045): 988–993.
DOI: 10.1126/science.1201609.
[9]. Ngô Tiến Phát, Phan Minh Xuân & Nguyễn Minh Cảnh (2023). Đặc điểm cấu trúc và đa dạng loài cây gỗ ở rừng tự nhiên núi đất lá rộng thường xanh trung bình thuộc khu vực Ban Quản lý Vườn Quốc gia Phước Bình, tỉnh Ninh Thuận. Tạp chí Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn. 1: 71-81.
[10]. Bùi Hữu Quốc & Nguyễn Văn Quý (2023). Đa dạng cây gỗ và trữ lượng carbon trên mặt đất của chúng trong kiểu rừng lá rộng thường xanh ở Vườn quốc gia Lò Gò – Xa Mát, tỉnh Tây Ninh. Tạp chí Khoa học và Công nghệ Lâm nghiệp. 12(6): 96-106.
DOI: 10.55250/jo.vnuf.12.6.2023.096-106>.
[11]. Nguyễn Văn Hợp, Bùi Hữu Quốc & Nguyễn Văn Quý (2021). Đa dạng cây gỗ và trữ lượng carbon trên mặt đất trong kiểu rừng lá rộng thường xanh ở huyện Tuy Đức, tỉnh Đăk Nông. Tạp chí Khoa học và Công nghệ Lâm nghiệp. 1: 92 - 101
[12]. Bộ Nông nghiệp và Môi trường (2025). Công bố hiện trạng rừng toàn quốc năm 2024 [Online]. Ngày 04 tháng 4 năm 2025. Truy cập ngày 12 tháng 6 năm 2025, từ https://vnforest.gov.vn/2025/04/04/cong-bo-hien-trang-rung-toan-quoc-nam-2024/.
[13]. Phân viện Điều tra Quy hoạch rừng Nam Bộ (2021). Phương án quản lý rừng bền vững Khu Bảo tồn thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai giai đoạn 2020 - 2030. Tài liệu nội bộ, Phân viện Điều tra Quy hoạch rừng Nam Bộ, Thành phố Hồ Chí Minh.
[14]. Pretzsch H. (2009). Forest Dynamics, Growth and Yield: From Measurement to Model. Springer-Verlag Berlin Heidelberg.
[15]. Cochard R., Nguyen V. H. T., Ngo, D. T., & Kull, C. A. (2020). Vietnam’s forest cover changes 2005–2016: veering from transition to (yet more) transaction? . World Development. 135: 105051.
DOI: 10.1016/j.worlddev.2020.105051.
[16]. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (2023). Thông tư số 16/2023/TT-BNNPTNT ngày 15/12/2023 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành Sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 33/2018/TT-BNNPTNT ngày 16/11/2018 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quy định về điều tra, kiểm kê và theo dõi diễn biến rừng.
[17]. Trần Hợp (2002). Tài nguyên cây gỗ Việt Nam. Nhà xuất bản Nông nghiệp Hà Nội.
[18]. Võ Văn Chi (2003). Từ điển thực vật thông dụng. Tập 1. Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, Thành phố Hồ Chí Minh.
[19]. Võ Văn Chi (2004). Từ điển thực vật thông dụng. Tập 2. Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, Thành phố Hồ Chí Minh.
[20]. Corporation Microsoft (2010). Microsoft Excel (Version 2010) [Computer software]. Microsoft. https://www.microsoft.com.
[21]. Inc. StatPoint Technologies (2005). Statgraphics Centurion XV.I [Computer software]. StatPoint Technologies, Inc. https://www.statgraphics.com.
[22]. Primer‑E Ltd. (n.d.). Primer 6 (Version 6.1) [Computer software]. Downloaded from https://primer-demo.software.informer.com/6.1/.
[23]. Thái Văn Trừng (1999). Những hệ sinh thái rừng nhiệt đới ở Việt Nam. Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội.
[24]. Sørensen T. (1948). A method of establishing groups of equal amplitude in plant sociology based on similarity of species and its application to analyses of the vegetation on Danish commons. Kongelige Danske Videnskabernes Selskab. 5(4): 1-34.
[25]. Margalef R. (1968). Perspectives in Ecological Theory. University of Chicago Press, Chicago.
[26]. Simpson E.H. (1949). Measurment of diversity. Nature (London). 163: 688.
[27]. Shannon C.E. & & Wiener W. (1963). The mathematical theory of communication. The University of Illinois Press. Urbana.
[28]. Fernando E. (1998). Forest Formations and Flora of the Philippines: Handout in FBS 21. College of Forestry and Natural Resources, University of the Philippines at Los Banos (unpublished).
[29]. Pielou E.C. (1975). Ecological diversity. Wiley - Interscience Publication, London.
[30]. Bộ Khoa học và Công nghệ & Viện Khoa học Công nghệ Việt Nam (2007). Sách Đỏ Việt Nam, Phần II - Thực vật. Nhà xuất bản Khoa học Tự nhiên và Công nghệ, Hà Nội.
[31]. Chính phủ nước CHXHCN Việt Nam (2019). Nghị định số 84/2021/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 06/2019/NĐ-CP về quản lý thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm và thực thi Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp.
[32]. International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (2025). The IUCN Red List of Threatened Species
[33]. Brown S. (2002). Measuring carbon in forests: current status and future challenges. Environmental pollution (Barking, Essex : 1987). 116(3): 363-72. DOI: 10.1016/s0269-7491(01)00212-3.
[34]. Zanne A.E., Lopez-Gonzalez G., Coomes D.A., Ilic J., Jansen S., Lewis S.L., Miller R.B., Swenson N.G., Wiemann M.C. & & Chave J. (2009). Global wood density database. Dryad.
http://hdl.handle.net/10255/dryad.235.
[35]. Eggleston H.S., Leandro Buendia, Kyoko Miwa, Todd Ngara & Kiyoto Tanabe (2006). 2006 IPCC guidelines for national greenhouse gas inventories.
[36]. Eric K. Zenner, Yvette L. Dickinson & JeriLynn E. Peck (2013). Recovery of forest structure and composition to harvesting in different strata of mixed even-aged central Appalachian hardwoods. Annals of Forest Science. 70(2): 151-159.
[37]. Q. Ja Guzmán, M. H. Park, L. J. Williams & J. Cavender-Bares (2025). Seasonal structural stability promoted by forest diversity and composition explains overyielding. Ecology. 106(3): e70055.
[38]. Connell J.H. (1978). Diversity in tropical rain forests and coral reefs. Science. 199(4335): 1302–1310. DOI: 10.1126/science.199.4335.1302.
[39]. Huston M. (2014). Disturbance, productivity, and species diversity: empiricism vs. logic in ecological theory. Ecology. 95(9): 2382–2396.
DOI: 10.1890/13-1397.1.
[40]. X. Liu, S. Trogisch, J. S. He, P. A. Niklaus, H. Bruelheide, Z. Tang, A. Erfmeier, M. Scherer-Lorenzen, K. A. Pietsch, B. Yang, P. Kühn, T. Scholten, Y. Huang, C. Wang, M. Staab, K. N. Leppert, C. Wirth, B. Schmid & K. Ma (2018). Tree species richness increases ecosystem carbon storage in subtropical forests. Proc Biol Sci. 28(1885): 1-9. DOI: 10.1098/rspb.2018.1240
[41]. Sarah R. Weiskopf, Forest Isbell, Maria Isabel Arce-Plata, Moreno Di Marco, Mike Harfoot, Justin Johnson, Susannah B. Lerman, Brian W. Miller, Toni Lyn Morelli, Akira S. Mori, Ensheng Weng & Simon Ferrier (2024). Biodiversity loss reduces global terrestrial carbon storage. Nature Communications. 15(1): 4354.
[42]. Whitmore T. C. (1998). An introduction to tropical rain forests. Oxford University Press.
[43]. Chave J., Réjou‑Méchain, M., Búrquez, A., Chidumayo, E., Colgan, M. S., Delitti, W. B. C., Duque, A., Eid, T., Fearnside, P. M., Goodman, R. C., Henry, M., Martínez‑Yrízar, A., Mugasha, W. A., Muller‑Landau, H. C., Mencuccini, M., Nelson, B. W., Ngomanda, A., Nogueira, E. M., Ortiz‑Malavassi, E., Pélissier, R., Ploton, P., Ryan, C. M., Saldarriaga, J. G., & Vieilledent, G. (2014). Improved allometric models to estimate the aboveground biomass of tropical trees. Global Change Biology. 20(10): 3177–3190. DOI: 10.1111/gcb.12629.
[44]. Ashton P. S. (2014). Conservation of tropical forests. Oxford University Press.
[45]. Ferry Slik J. W., Victor Arroyo-Rodriguez, Shin-Ichiro and others Aiba (2015). An estimate of the number of tropical tree species. Scientific Journal. International Institute of Tropical Forestry.
DOI: 10.1073/pnas.1423147112.
[46]. Primack R. B., & Corlett, R. T. (2010). Tropical Rain Forests: An Ecological and Biogeographical Comparison. Wiley-Blackwell.
[47]. Trần Văn Công, Nguyễn Minh Cảnh & Nguyễn Thị Minh Hải (2024). Đa dạng loài cây gỗ và trữ lượng Các bon trên mặt đất ở rừng tự nhiên núi đất lá rộng thường xanh trung bình tại Khu Bảo tồn thiên nhiên Núi Ông, tỉnh Bình Thuận. Rừng và Môi trường. 120: 76-84.
[48]. Lourens Poorter, Dylan Craven, Catarina C. Jakovac, Masha T. van der Sande, Lucy Amissah, Frans Bongers, Robin L. Chazdon (2021). Multidimensional tropical forest recovery. 374(6573): 1370-1376.
[49]. Nytch C. J., Rojas‑Sandoval, J., Erazo Oliveras, A., Santiago García, R. J. & Meléndez‑Ackerman, E. (2023). Effects of historical land use and recovery pathways on composition, structure, ecological function, and ecosystem services in a Caribbean secondary forest. Forest Ecology and Management. Advance online publication. DOI: 10.1016/j.foreco.2023.121311.
[50]. Murthy I.K., Bhat, S., Sathyanarayan, V., Patgar, S., Beerappa, M., Bhat, P.R., Bhat, D.M., Ravindranath, N.H., Khalid, M.A., Prashant, M., Iyer, S., Bebber, D.M. & Saxena, R. (2015). Biomass and Carbon Stock Dynamics in Tropical Evergreen and Deciduous Forests of Uttara Kannada District, Western Ghats, India. Global Journal of Science Frontier Research: H: Environment & Earth Science. 15(5): 11–18.
[51]. Karen D. Holl, J. Leighton Reid, Rebecca J. Cole, Federico Oviedo-Brenes, Juan A. Rosales & Rakan A. Zahawi (2020). Applied nucleation facilitates tropical forest recovery: Lessons learned from a 15-year study. 57(12): 2316-2328.
[52]. Oluwajuwon T. V., Chazdon, R. L., Ota, L., Gregorio, N. & Herbohn, J. (2024). Bibliometric and literature synthesis on assisted natural regeneration: An evidence base for forest and landscape restoration in the tropics. Frontiers in Forests and Global Change. 7. DOI: 10.3389/ffgc.2024.1412075.
