Tri thức bản địa về thực vật ăn được và gây trồng cây Bép (Gnetum gnemon var. griffithii (Parl.) Markgr.) của đồng bào S’Tiêng tại huyện Bù Đăng, tỉnh Bình Phước

Tóm tắt

Nghiên cứu này nhằm giới thiệu tri thức bản địa của dân tộc S’Tiêng về thực vật ăn được và các mô hình gây trồng cây Bép (Gnetum gnemon var. griffithii) tại huyện Bù Đăng, tỉnh Bình Phước. Nghiên cứu đã ghi nhận được 36 loài thực vật có mạch ăn được thuộc 31 chi của 22 họ. Sáu dạng sống được thống kê, dây leo chiếm tỷ lệ lớn nhất, thấp nhất là dạng sống căn hành. Có 7 bộ phận của thực vật được sử dụng làm thực phẩm, tỷ lệ giữa các bộ phận có sự khác biệt đáng kể. 13 trên tổng số 36 loài có giá trị bảo tồn được liệt kê trong Sách Đỏ Việt Nam (2007), và Danh lục Đỏ IUCN (2023). Các loài chủ yếu được thu hái trong mùa mưa, 1 loài thu hái vào mùa khô và 2 loài quanh năm. Đồng bào S’Tiêng sử dụng 10 cách khác nhau để chế biến món ăn, trong đó, nấu canh là cách chế biến phổ biến nhất. Thông qua các mô hình trồng cây Bép cho thấy những kinh nghiệm sâu sắc, phong phú của đồng bào S’Tiêng nhằm thích ứng với những thay đổi của tài nguyên rừng, môi trường và kinh tế xã hội. Các mô hình này đã mang lại “đa lợi ích” đối với đồng bào S’Tiêng như cung cấp thực phẩm “xanh-sạch”, tạo việc làm, cải thiện và bảo vệ môi trường, bảo tồn gen gắn liền với giảm thiểu tác động của người dân địa phương đối với tài nguyên rừng. Nghiên cứu hiện tại cho thấy tiềm năng phát triển các mô hình này đối với kinh tế hộ gia đình tại địa phương.