Nghiên cứu khả năng tích lũy đa kim loại nặng từ đất của một số loài thực vật bản địa của Việt Nam
DOI:
https://doi.org/10.55250/Jo.vnuf.14.3.2025.108-115Từ khóa:
Bãi đổ thải, kim loại nặng, thực vật bản địa, tích lũy, z-scoreTóm tắt
Bài báo này trình bày khả năng tích lũy đồng thời nhiều kim loại nặng (Pb, Cd, Cu, Zn, Cr và As) từ đất của 10 loài thực vật bản địa Việt Nam, bao gồm cây thân gỗ, cây thân thảo và cây bụi. Thí nghiệm được thực hiện trong nhà lưới, với các cây trồng trong chậu chứa đất bị ô nhiễm đồng thời sáu kim loại nặng ở ba cấp nồng độ khác nhau (công thức thí nghiệm - CT). Mỗi CT được thiết kế với nồng độ kim loại nặng riêng biệt. Một thí nghiệm đối chứng không bổ sung kim loại nặng cũng được triển khai song song. Trong 2 tháng thí nghiệm, các chỉ tiêu sinh trưởng như chiều cao, số lá của cây đã được đo đếm và đánh giá. Sau thí nghiệm rễ, thân và lá của các cây được lấy mẫu và phân tích nồng độ kim loại nặng bằng ICP-MS. Dữ liệu phân tích được chuẩn hóa bằng chỉ số z-score nhằm so sánh mức độ tích lũy giữa các loài cây và các CT. Kết quả cho thấy các loài có khả năng chống chịu và tích lũy đồng thời nhiều kim loại nặng tốt nhất xếp theo thứ tự giảm dần, là: Ráng seo gà, Ráng vi lân, Si, Kim giao, Dướng, Cỏ mần trầu, Cỏ gấu, Mẫu đơn đỏ, Thanh táo và Đa lông. Nghiên cứu này cung cấp cơ sở khoa học ban đầu cho việc lựa chọn các loài cây tiềm năng để trồng tại các khu vực bãi thải khoáng sản, góp phần loại bỏ kim loại nặng khỏi đất, phục hồi hệ sinh thái, gia tăng tính đa dạng sinh học và cải thiện cảnh quan môi trường.
Tài liệu tham khảo
. Nguyễn Ngọc Sơn Hải, Nguyễn Ngọc Nông, Nguyễn Khắc Giảng, Perter Sanderson & Ravi Naidu (2020). Sự tích lũy các kim loại nặng (As, Cd, Cu, Pb, Zn) trong đất bãi thải các mỏ khai thác khoáng sản tại tỉnh Thái Nguyên. Tạp chí Khoa học Đất. 59: 16-24.
. Đinh Tiến Dũng, Tạ Thị Yến, Nguyễn Thị Thu Hà & Trịnh Quang Huy (2016). Nghiên cứu tuyển chọn loài thực vật có khả năng hấp thu Pb, Zn cao trong đất trên địa bàn xã Chỉ Đạo và Đại Đồng, huyện Văn Lâm, Hưng Yên. Tạp chí Khoa học Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam. 10(71): 66-72.
. Phạm Thị Mỹ Phương, Lê Tất Khương, Đặng Thị Kim Chi & Nguyễn Mạnh Khải (2016). Nghiên cứu ảnh hưởng của hàm lượng cadimi (Cd ) và chì (Pb) trong đất đến khả năng sinh trưởng và hấp thu Cd, Pb của cây lu lu đực (Solanum nigrum L.). Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Các Khoa học Trái đất và Môi trường. 32(4): 29-35.
. Phạm Thị Mỹ Phương, Đoàn Văn Tú, Nguyễn Mạnh Khải & Đặng Thị Kim Chi (2018). Nghiên cứu ảnh hưởng của hàm lượng cadimi và chì trong đất đến khả năng sinh trưởng và hấp thu các kim loại này của cây cỏ mần trầu (Eleusine indica L.). Tạp chí Khoa học và Công nghệ Việt Nam. 60(2): 32-35.
. Nguyễn Thị Hoàng Hà, Bùi Thị Kim Anh & Tống Thị Thu Hà (2016). Đánh giá khả năng xử lý asen trong đất của một số loài thực vật bản địa mọc xung quanh khu mỏ chì kẽm Chợ Đồn, tỉnh Bắc Kạn. Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Các Khoa học Trái đất và Môi trường. 32(2S): 1-8.
. Hà Đình Nghiêm, Nguyễn Thị Huệ & Nguyễn Thanh Hải (2016). Nghiên cứu khả năng hấp thụ kim loại nặng chì và asen của cây dương xỉ (microsorum pteropus) và đơn buốt (bidens pilosa L) tại Bắc Kạn. Tạp chí Khoa học và Công nghệ Đại học Đà Nẵng. 9(106): 87-90.
. Bùi Văn Năng, Nguyễn Thị Ngọc Bích, Đỗ Thị Thu Phúc & Trần Thị Đăng Thúy (2015). Nghiên cứu sử dụng cây Muống Nhật (Syngonium podophyllum Schott) để loại bỏ chì trong đất. Tạp chí Khoa học và Công nghệ Lâm nghiệp. Số chuyên san tháng 11/2015: 102-107.
. Bùi Văn Năng, Trần Thị Ngọc Hải, Phạm Thị Trang & Nguyễn Thị Hương Ly (2013). Nghiên cứu sử dụng cây Muống nhật (Syngonium podophyllum Schott) để loại bỏ Asen trong đất. Tạp chí Khoa học và Công nghệ Lâm nghiệp. 2: 83-87.
. Yan A., Wang Y., Tan S. N., Mohd Yusof M. L., Ghosh S. & Chen Z. (2020). Phytoremediation: a promising approach for revegetation of heavy metal-polluted land. Frontiers in plant science. 11: 359.
. Suman J., Uhlik O., Viktorova J. & Macek T. (2018). Phytoextraction of heavy metals: a promising tool for clean-up of polluted environment. Frontiers in plant science. 9: 1476.
. L. van der Zee, A. Corzo Remigio, L. W. Casey, I. Purwadi, J. Yamjabok, A. van der Ent, G. Kootstra & M. G. M. Aarts. (2021). Quantification of spatial metal accumulation patterns in Noccaea caerulescens by X-ray fluorescence image processing for genetic studies. Plant Methods. 17: 1-16.
. Ayeni, A. O., & Balogun, I. I. (2012). Evaluating the performance of heavy metals in surface ponds among land-use using Z-score and coefficient of variation. 5(3): 162-169.
